Suốt những năm tháng ác liệt, khó khăn nhất của chiến tranh chống ngoại xâm, ở bất cứ nơi nào bà đến trên hầu khắp thế giới cũng vậy, người ta bảo” “Bình nói thì tôi tin”… Có thể nói rằng, Nguyễn Thị Bình là người Việt Nam có nhiều bạn bè nhất trên thế giới, từ những người dân thường cho đến các nguyên thủ quốc gia nổi tiếng và thuộc nhiều chế độ chính trị khác nhau.
Những người ít nhiều biết bà Nguyễn Thị Bình thường ngạc nhiên về hai điều. Điều đầu tiên là sức hấp dẫn, tính thuyết phục lớn và sâu của bà, không chỉ ở trong nước mà cả đối với đông đảo những người ngoài nước, kể cả những nhân vật lớn và “khó”. Chẳng hạn sau năm 1979, khi ta buộc phải tiến hành cuộc chiến tranh Tây Nam khó nhọc chống lại quân Pôn Pốt xâm lấn biên giới và cứu nhân dân Campuchia khỏi họa diệt chủng, rất nhiều bạn bè cũ đã không thể thấu hiểu và chúng ta đã phải lâm vào thế cô lập khá lâu, họ đã tìm đến bà Bình, và sau khi nghe bà ôn tồn giải thích, họ bảo: “Đúng rồi, chúng tôi đã nghe nhiều người, nhưng đến Bình nói thì tôi tin!”.
Suốt những năm tháng ác liệt, khó khăn nhất của chiến tranh chống ngoại xâm, ở bất cứ nơi nào bà đến trên hầu khắp thế giới cũng vậy, người ta bảo” “Bình nói thì tôi tin”… Có thể nói rằng, Nguyễn Thị Bình là người Việt Nam có nhiều bạn bè nhất trên thế giới, từ những người dân thường cho đến các nguyên thủ quốc gia nổi tiếng và thuộc nhiều chế độ chính trị khác nhau. Những năm tháng ấy, bà có mặt ở hầu khắp môi nơi, và thật lạ, thật đẹp, hình ảnh của một Việt Nam đang chiến đấu khốc liệt lại được đại diện không phải bằng một chiến binh đằng đằng sát khí mà là một phụ nữ nhỏ nhắn, khiêm nhường, uyên bác, gần gũi, sang trọng, sự kiên định không gì lay chuyển nổi lại được thể hiện chính bằng một vẻ thong dong đầy tự tin… Bà gọi công việc đó là “ngoại giao nhân dân”, nghĩa là con người đến với con người, trái tim đến với trái tim. Bà đem bạn bè về cho dân tộc. Và đấy là một trong những nhân tố quan trọng nhất quyết định thắng lợi kỳ lạ của Việt Nam trong thế kỷ qua.
Điều “lạ” thứ hai ở bà là sức trẻ của trí tuệ và tâm hồn, sức sống và sức làm việc đáng kinh ngạc, tầm nghĩ rộng, sâu sắc. Hầu như trên tất cả các mũi nhọn và lĩnh vực của đời sống xã hội – con người hiện tại đều có sự hiện diện của bà, ở hàng đầu, miệt mài, không mệt mỏi…
Xin trân trọng giới thiệu cùng các bạn những trang hồi ký, có thể gợi cho chúng ta thật nhiều suy nghĩ, không chỉ về một thời sôi nổi đã qua, mà cả về hôm nay và ngày mai của đất nước.
Vi Thi Huong Thom –
Ấn tượng đầu tiên là cuốn sách vừa quen vừa lạ. Quen vì được viết bởi người Việt, về những sự kiện ít nhiều đã từng biết đến. Lạ vì sách được chuyển ngữ sang tiếng Anh. Người dịch giữ nguyên hầu như tất cả các cách diễn đạt trong tiếng Việt, kể cả thành ngữ tục ngữ, mà không dịch thoáng nên cuốn sách vẫn “rất Việt Nam”. Có một vài thành ngữ theo tôi dịch chưa chính xác lắm nhưng đó chỉ là những chi tiết rất nhỏ, hơn nữa ngay cả người Việt có khi còn hiểu sai (do từ Hán Việt) nên hoàn toàn có thể hiểu được. Điểm cộng lớn nhất là những ghi chú phía dưới trang sách, rất chi tiết, tỉ mỉ, cách đánh số rõ ràng, khoa học. Cách ghi chú này giúp người đọc hiểu bối cảnh lịch sử, thân thế sự nghiệp những người được nhắc đến trong sách, cộng thêm một số giới thiệu về văn hóa VN. Người dịch có những góc nhìn lạ mà người Việt có lẽ đã quá quen thuộc nên ko để ý đến. Cách dịch nghĩa những tên như Anh Hai, Chị Ba.. nữa chứ, khi đọc sang tiếng Anh nghe vừa buồn cười vừa thú vị.
Cuốn sách cung cấp cái nhìn của người trong cuộc trong hai cuộc chiến với nhiều thông tin tôi chưa từng biết đến. Những lý luận, phản biện rất chắc chắn, thuyết phục. Nhiều giả thuyết, quan điểm từ các phía khác nhau cũng được đưa ra. Và như tác giả có nói, trước đây, bây giờ và chắc còn rất lâu sau này nữa, người ta sẽ còn tranh cãi nhiều về bản chất của cuộc chiến. Ai đúng ai sai, con đường nào nên đi, những câu hỏi đó có lẽ chẳng bao giờ tìm được sự đồng thuận, hoặc nếu có cần rất rất lâu thì người ta mới có thể nhìn lại và đánh giá sự việc.
Có lẽ cuộc đời tác giả có quá nhiều sự kiện nên đến khi viết hồi ký, bà thường chỉ kể tóm tắt những sự kiện. Thời gian đi qua quá lâu nên kể cả những biến cố lớn trong đời cũng được kể lại rất nhẹ nhàng, những nỗi buồn tủi cũng chỉ thoáng qua. Tôi mong có một cuốn sách tỉ mỉ hơn nữa để hình dung rõ hơn về xã hội, con người giai đoạn đó. Nhưng dù sao đây là cuốn hồi ký cho tất cả mọi người cùng đọc, không phải một cuốn nhật kí nên cũng không thể đòi hỏi nhiều.