Patrick Modiano – Nhà thám hiểm quá khứ của văn học Pháp

Các tác phẩm của nhà văn người Pháp có sự gắn kết, tạo thành một hành trình dài của cảm xúc. Ở đó, tác giả hóa thân thành kẻ lữ hành cô độc, ngược dòng ký ức để định vị bản thân.

Vào tháng 10/2014, tiểu thuyết gia người Pháp- Patrick Modiano đã vinh dự được nhân giả Nobel Văn chương. Ông là nhà văn thứ 15 của Pháp dành giải thưởng danh giá này. Trước đó, vào năm 2008, một người đồng hương của Patrick Modiano là Jean-Marie Gustave Le Clézio cũng nhận giải thưởng tương tự.

Kết quả của Viện hàn lâm Thụy Điển năm đó là bất ngờ đối với giới văn học và ngay cả bản thân tác giả. Bởi trong danh sách đề cử của giải Nobel Văn chương 2014, hai cái tên được nhiều kỳ vọng hơn cả là Haruki Murakami và Ngugi Wa Thiong’o. Nhưng may mắn lại đến với Patrick Modiano vào phút cuối, khi ông đã ghi tên mình vào giải thưởng danh giá bậc nhất của nền văn chương thế giới ở tuổi 69 và gắn thêm vào “bộ sưu tập” của mình một ngôi sao sáng chói.

Nói như vậy bởi Patrick Modiano là một người khá có duyên với các giải thưởng. Và câu nói “tuổi trẻ tài cao” hoàn toàn xứng đáng để ngợi khen tác giả. Năm 1968, khi chỉ mới 23 tuổi, Patrick Modiano đã giành được “cúp đúp” khi đạt cùng lúc hai giải thưởng Roger Nimier và Fenéon cho cuốn tiểu thuyết đầu tay Quảng trường ngôi sao. Năm 1970, nhà văn tiếp tục khẳng định tên tuổi của mình với giải Goncourt cho Phố những cửa hiệu u tối (tựa tiếng Pháp: Rue des boutiques obscures) cho đến nay cuốn tiểu thuyết này vẫn được xem là tác phẩm nổi tiếng nhất của Patrick Modiano. Năm 2000, ông được nhận giải thưởng Paul- Morand ở hạng mục “Thành tựu trọn đời”.

Hai đề tài xuyên suốt trong sáng tác của Patrick Modiano là đi tìm bản ngã và sự bất lực của cá nhân trước những hỗn mang của thời đại. Các nhân vật trong tiểu thuyết của Patrick Modiano phần lớn đều không có quá khứ và luôn muốn đi tìm quá khứ của chính mình như cách xác định căn cước bản thân. Chính sự “say mê khám phá quá khứ” của tác giả đã khiến Thư kí thường trực của Viện hàn lâm Thụy Điển- Peter Englund phải thốt lên: “Patrick Modiano có thể được coi là Marcel Proust trong thời đại của chúng ta”. Chính tuổi thơ bất hạnh, thiếu tình thương đã khiến nhà văn coi quá khứ như nguồn cảm hứng bất tận.

Bố của Patrick Modiano là Albert Modiano- người Pháp gốc Do Thái, một kẻ lang bạt kỳ hồ, không nghề nghiệp, từng trốn đi lính trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Còn mẹ của nhà văn là Louisa Colpeyn, một diễn viên người Bỉ. Họ gặp nhau trong thời kỳ Pháp bị chiếm đóng và nhanh chóng kết hôn. Con trai đầu lòng của họ là cậu bé Patrick ra đời năm 1945.

Trong khi Albert Modiano bận nay đây mai đó cho những kế hoạch buôn bán vốn toàn mang lại thất bại. Còn Louisa Colpeyn suốt ngày bận rộn với những chuyến lưu diễn. Vậy nên tuổi thơ của Patrick thiếu vắng tình cảm của cha mẹ. Ban đầu cậu bé được ông bà ngoại chăm sóc, nhưng sau đó liên tục bị gửi đến các khu ký túc xá trong trường nội trú.

Em trai Rudy là người duy nhất đem lại cho Patrick Modiano cảm giác ấm áp của tình thân. Nhưng thật không may khi Rudy đã qua đời vào năm 1957, khi mới 10 tuổi, do bệnh bạch cầu. Cái chết của em trai đã trở thành vết thương lớn trong tâm hồn của nhà văn. Cái chết, sự chia ly, nỗi cô đơn, hay cảm giác trống trải được Patrick Modiano nhắc đi nhắc lại trong các tiểu thuyết ở thời kỳ đầu sáng tác như một cách tưởng nhớ đến em trai.

>>>Xem thêm: Những tiểu thuyết làm nên tên tuổi Patrick Modiano

Các tiểu thuyết của Patrick Modiano khá mỏng, chưa có cuốn nào dày tới 300 trang nhưng khiến người đọc phải suy ngẫm và khắc khoải khi gấp cuốn sách lại. Bao trùm lên toàn bộ tác phẩm là một âm điệu buồn đến nao lòng được thể hiện bằng lối văn chậm rãi, đẹp mà giàu chất thơ.

Độc giả Việt Nam tiếp cận với các tác phẩm của nhà văn người Pháp từ cuối những năm 1980, đầu những năm 1990 với các tiểu thuyết như Phố những cửa hiệu u tối, Quảng trường ngôi sao, Những đại lộ ngoại vi… thông qua các bản dịch của dịch giả Dương Tường.

Gần đây một số tiểu thuyết mới của ông cũng đã được dịch sang tiếng Việt. Ngoài sáng tác tiểu thuyết, Patrick Modiano còn viết kịch bản phim, viết lời cho ca khúc.

Thụy Oanh