Trích dẫn sách Bố Già

Bố Già là áng văn chương vượt thời gian của Mario Puzo, là nguồn cảm hứng to lớn cho điện ảnh, nghệ thuật và cho cả nhưng ai muốn có một cuộc đời “không hề đơn giản”. Cho đến này sức lan tỏa về mặt nội dung, ý nghĩa của tác phẩm này vẫn còn rộng khắp, điển hình là các trích dẫn từ Bố Già vẫn còn những ma lực mạnh mẽ, trần trụi nhưng chân thật, phóng khoáng nhưng đầy chiều sâu cả về chất và về lượng.

1. “Vậy có phải hay không? bạn sẽ được thỏa nguyện. Rất có thể một ngày kia tôi sẽ có việc nhờ lại bạn, mà ngày đó có thể chẳng bao giờ có. Cứ tạm coi như một món quà nho nhỏ của nhà tôi tặng cho đứa con gái đỡ đầu đi. Được không?”

2. – Có quái gì “yếu”… “chưa đủ tư cách” với lại “chẳng thể”? Nói vậy mày mạnh hả? Như lái xe đổ cát thì mày đủ tư cách không? Láo hết! Ăn thua ở chỗ tình cảm, ở tình bạn đối xử với nhau. Tình bạn trên hết và là tất cả vì… Đã bồ bịch với nhau thì còn cái gì không xong? Nó mạnh hơn công lực và xem xém tình máu mủ, ruột thịt. Thấy không, mày đâu cần đến tao giúp, nếu mày có bạn, chỗ nào cũng có bạn?

3. Ông Trùm đột nhiên nghiêm giọng, không để nó nói sảng nữa: “Coi, tôi làm thế nào được… mà bảo từ chối? Đó là quyền của Thượng đế tối cao. Nhưng có tôi đây bạn đừng sợ chết. Chết thì có quái gì mà sợ? Tội lỗi cũng khỏi sợ. Sẽ có người cầu nguyện cho linh hồn bạn hàng ngày thì bao nhiêu tội cũng chẳng sợ!”

4. – Ô hay, bố bị bắn gần chết mà con không giúp một tay được hả? Tôi cũng con ổng vậy, tôi cũng có bổn phận chớ? Tôi không bắn người giết người được nhưng còn thiếu gì việc khác? Bộ tôi con nít hả? Cũng đánh giặc cũng bắn chết vô số người, cũng ăn đạn vài lần chớ bộ? Bộ anh tưởng thấy anh giết người, tôi té ra chết ngất đi chắc? Còn lâu!

5. Trải nệm là một truyền thống Mafia. Có trải nệm là có đổ máu. Thế nào cũng phải lo kiếm một chỗ kín, một căn nhà trống để các chiến sĩ tập hợp lại… trải nệm ở đỡ. Một phần vì chết chóc là công việc của người lớn với nhau, đàn bà con nít phải để ra ngoài, đâu có thể bắt chết lây? Giết cả đàn bà con nít thì giết đến bao giờ? Nhưng lý do chính là vì trước và trong khi đại chiến bên nào cũng bắt buộc phải có căn cứ mật để che mắt địch quân… lỡ cớm can thiệp bậy vô thì sao?

6. Một đàn em bưng thức ăn vô. Một dĩa spaghetti bự, mấy chai rượu chát. Michael lặng lẽ ngó họ vừa ăn vừa bàn tính. Nó chịu. Ăn không vô. Hagen cũng vậy. Song Sonny và hai lão caporegime đớp ào ào, vét nước sốt kỹ. Đúng là một trò hề!

7. Giữa lúc đó, bên ngoài có tiếng người bàn tán xôn xao. Clemenza đứng dậy bước ra ngoài coi có chuyện gì. Lúc trở lại “văn phòng”, tay lão xách theo một vật lạ. Một áo lót chắn đạn mà mọi người nhận ra ngay của Luca Brasi. Bên trong áo gói nguyên một con cá chết thật bự.

Lão cất tiếng chua chát: “thằng đường Thổ thế là đã biết tin Paulie Gatto”. Cũng không kém chua chát, Tessio nói như than:

– Và Luca Brasi ra sao thì giờ đây tụi mình cũng chẳng lạ gì!

Sonny lặng lẽ đi làm một hơi huýt-ky và đốt một điếu xì gà. Không biết vụ con cá chết này có ý nghĩa quái gì, nó cất tiếng hỏi. Người đáp là Thomas Hagen, gã consigliori gốc Ái-Nhĩ-Lan:

– À, đấy là một lối đưa tin đúng truyền thống Sicily. Đại ý Luca Brasi giờ đây cũng là một con cá chết nằm đâu đó dưới đáy biển sâu.

8. Mừng quá nó cúi sát xuống mặt giường, nắm lấy tay ổng: “Con đây bố! Bố đừng sợ nghe! Bố cứ nằm yên, bố đừng cục cựa… có ai gọi bố đừng lên tiếng nghe! Tụi nó tính “thịt” bố… nhưng có con ở đây, bố yên chí, bố khỏi sợ!”

Dĩ nhiên Ông Trùm đang đau đớn lắm và chết ngất từ chiều hôm qua, vừa hồi tỉnh dậy có biết chuyện gì đâu? Nghe thằng con đứng bên giường nói vậy thì cũng biết đại để vậy… những vẫn cố ráng mỉm cười để trả lời tỉnh khô:

– Ô hay, sao bố lại sợ nhỉ? Từ năm 12 tuổi đến giờ… thiếu gì thằng muốn giết bố mà bố sợ quái gì chúng?

Rất tỉnh táo, Michael hỏi xỏ: “Vậy là thằng đường Thổ đã mướn ông thịt Ông Già tôi? Nó chi bao nhiêu mà làm dữ vậy?”

9.Uất quá, lão gầm lên: “Nắm đầu nó”. Hai thằng mang sắc phục bèn chia hai bên giữ Michael thật chặt. Quả đấm khổng lồ của lão tung lên xáng ngay mặt nhưng Michael kịp né qua một bên nên lãnh trọn cú nháng lửa ngay gò má. Michael nghe như lựu đạn nổ trong đầu, miệng nó tóe máu và lổn nhổn những răng gãy. Rõ ràng nó có cảm giác trẹo quai hàm, chân nó khụyu xuống, nếu không bị giữ đã bị té rồi.

….

– Xin cho hay là gia đình Corleone đã mướn một công ty trinh thám tư bảo vệ an ninh cho Ông Trùm. Những vị thám tử tư này có giấy phép mang vũ khí đàng hoàng. Nếu Đại úy câu lưu họ thì sáng mai xin mời ra biện lý cuộc giải thích lý do.

Luật sư quay tiếp sang Michael: “Còn ông, ông có cần vô đơn thưa kẻ nào vừa bạo hành?”

Michael ấp úng mãi mới bật ra một câu ấm ớ. Hàm nó bể rồi, cất tiếng nói khó quá: “Không… Tôi trượt chân… Tôi té…”

10.- Tom, mày mà còn phân biệt tình cảm với công chuyện làm ăn? Trên đời này cái quái gì chẳng là làm ăn, và tình cảm với làm ăn chẳng qua chỉ là một. Gọi là làm ăn thì gọi chớ tình cảm vẫn nằm sẵn ở trong. Mày biết tao học ở đâu không? Ở Ông Trùm, ở Bố Già, bố tao đấy.

Ổng người lớn, ổng ngon chính ở chỗ nhận ra lẽ tình cảm bên trong bất cứ mọi sự việc. Một thằng bạn già bị sét đánh, một thằng con cứng đầu nhào vô TQLC rõ ràng là việc cá nhân. Kẹt chút tình cảm lại là việc của ổng. Ổng xem ra biết hết và lo hết. Một khi coi như chuyện rủi ro cá nhân thì tai nạn đâu có nghĩa lý gì nữa? Tao hiểu vậy hơi trễ nhưng còn hơn không chớ? Nếu cái mặt bể thì việc riêng của tao thì vụ Sollozzo thịt Ông Già còn là việc của ai? Cũng của tao vậy!

11. Trên đời này thiếu gì việc bắt buộc phải làm và làm xong là phải quên luôn, khỏi nhắc tới? Lý luận giải thích làm gì? Có giải thích, lý luận được đâu? Cứ làm và quên phứt.

12. – Tao có cần đưa mày kiểm soát trước cái gì khác nữa không? Như chuyện phim, đạo diễn, tài tử chẳng hạn?

– Đâu có! Những cái đó mày toàn quyền mà? Chỉ có một người có thẩm quyền phản đối một vụ gì, đó là Bố-Già. Nếu có thì ổng sẽ nói thẳng với mày. Nhưng tao không tinh là ổng sẽ đặt vấn đề! Ổng không rành về điện ảnh, vả lại chẳng bao giờ xía vô công chuyện một khi đã tin và giao cho ai.

13. – Tôi sẽ nói chuyện phải quấy với hắn.

Bốn chữ nói chuyện phải quấy sau này thường được nhắc đi nhắc lại nhiều lần trong đời Vito Corleone. Nó như một khẩu lệnh chuẩn bị đánh lớn, ăn thua đủ. Vì với Ông Trùm Corleone thì nói phải quấy không xong là tất nhiên phải đổ máu và đổ máu lớn chớ còn gì nữa?

14. Nụ cười mỉm của Vito vốn dễ sợ ở chỗ nó lạnh tanh, không đe dọa gì nhưng ai nấy đều rởn ốc. Chỉ có một mình Vito là hiểu được cái cười đó, vả lại chỉ mỉm miệng cười trong những vụ hung hiểm ghê gớm, có cười là có chuyện! Vì cả đời Vito có mấy khi cười đâu, lúc nào cũng chỉ lì lì, trầm lặng. Vả lại ai chẳng thấy miệng nó cười nhưng mắt nó có cười bao giờ? Nhưng hồi đó chính Vito cũng chưa hiểu tác dụng nụ cười của nó khủng khiếp thế nào.

15. Vito liếc nhìn thấy con vợ mỉm cười, làm như sung sướng lắm. Nó biết nhưng lờ đi. “Chủ phố là ông Roberto phải không? Nếu vậy chắc được vì ông Roberto cũng là người tốt. Hoàn cảnh bà đáng giúp lắm chớ? Vậy bà yên tâm về làm ăn nuôi con đi. Sáng mai gặp ông Roberto… tôi sẽ nói chuyện phải quấy với ổng!”

16. Ngay từ hồi còn trẻ Vito Corleone đã nổi tiếng “con người biết điều”. Không đe dọa mà chỉ đưa ra những lý lẽ không thể cãi chối, cưỡng lại. Và cho thấy ngay ai nấy cùng có ăn, khỏi người nào thua thiệt. Nhưng để phát triển làm ăn, Vito nhất định không chấp nhận cạnh tranh mà chủ trương độc quyền.

17. Chuyên chở rượu lậu thì tránh sao khỏi đụng đầu cớm? Để thủ thế sẵn, Genco được lệnh mướn ngay một ông thầy kiện bồ bịch với rất nhiều cò và thẩm phán. Tổ chức Corleone bắt đầu có cả một danh sách những viên chức phải lo lót tiền tháng. Khi thấy cái “lít” lo lót này quá dài, ông thầy kiện sợ thân chủ tốn tiền đề nghị cúp bớt thì Vito Corleone lắc đầu: “Khỏi. Cứ người nào đáng lo là mình lo, bây giờ họ chưa giúp thì sau này họ sẽ giúp. Tôi tin ở tình bạn và bổn phận mình là phải biểu lộ tình bạn trước.”

18. Ít hôm sau có mấy hàng Vito Corleone gửi sang Chicago cho người anh em Al Capone, đại khái nói: “Người anh em chắc đã thấy chúng tôi tiếp đón kẻ thù như thế nào. Hà, cỡ một thằng người Naples lại xía vô vụ tranh chấp giữa hai thằng Sicily? Nếu là bạn thì xin ghi dùm món nợ ân tình, cần đến tụi tôi sẽ có cách đền đáp. Một tay chơi như người anh em hẳn phải nhận ra lợi điểm có một thằng bạn – thay vì kêu gọi người anh em giúp đỡ, thì tự lo lấy phận mình để rồi một buổi khó khăn nào đó có thể sẵn sàng đứng ra giúp dùm người anh em chớ? Nếu người anh em chẳng thèm coi tụi tôi là bạn thì thà vậy đi. Có điều phải cho hay trước là thời tiết thành phố Nữu-Ước bầy hầy, không hạp với người Naples, người anh em chớ có léo hánh tới.”

19. Ông Trùm cất tiếng thở dài. “Nếu vậy thì tao hết nói được mày thực. Bây giờ mày hết muốn học, mày không muốn làm luật sư? Mày không biết một thằng luật sư ôm cạc-táp “làm ăn” còn mạnh hơn cả ngàn thằng bịt mặt có súng?”

20. Có ngày nào Vito Corleone không cảnh cáo thằng con lớn về tật dễ nổi nóng? “Mở miệng ra là đe doạ” là sơ hở lớn nhất, điên khùng nhất. Không suy nghĩ, nổi khùng lên cái gì cũng “dám làm” là dễ mất mạng nhất. Con người Vito Corleone không thể như vậy, tuyệt đối cả đời chẳng đe dọa ai, chẳng nổi sùng ẩu. Ông bố muốn nhét thằng con lớn vào khuôn khổ kỷ luật đó nên luôn miệng nhắc nhở: “Trên đời không có cái gì lợi cho bằng mình lỗi một đối phương cứ tưởng mười… và mình bảnh mười mà anh em bồ bịch vẫn đinh ninh mới có một”.

21. Một con nhà luật tinh ranh như Tom Hagen còn lạ gì tâm lý thầy chú? Dân tin tưởng ở pháp luật một thì lính phải tin mười. Có pháp luật, trật tự thì mới hành xử được quyền làm Cảnh sát chớ? Đối với Cảnh sát, đám dân là con dao hai lưỡi! Khi cần đến thì phải biết là chiêu-đãi-o-bế, có nuốt được cũng còn khó! Nhưng xong việc rồi thì còn nói gì ơn nghĩa? Một khi đập được thì tội vạ gì không đập thẳng tay, đó là tâm lý chung thầy chú.

22. Vì đứng trung gian hòa giải là nghề của gia đình Bocchicchio. Hồi còn ở Sicily, cánh này dữ nhất, đáng sợ nhất. Xưa làm ăn dữ bao nhiêu giờ đây sang Mỹ họ làm lành bấy nhiêu. Xưa giết người ăn tiền bây giờ họ sống về nghề hòa giải. Cánh Bocchicchio thì trăm người như một, đụng đến một đứa là cả trăm mạng vì tình máu mủ nhâu nhâu xông tới, ăn thua đủ. Cổ lệ của cánh này là trai gái lấy người trong họ, thừa ra mới đến người ngoài mà?

23. – Quả thực tôi muốn bình an. Bên Tattaglia mất một đứa con, phía tôi mất một. Kể như huề. Thử hỏi nếu ai nấy cùng nhắm mắt đòi ăn miếng trả miếng nhau mãi… thì thế giới này sẽ ra sao? Dám tái diễn cái thảm cảnh quê nhà mình ngày nào: Cứ hùng hục tranh chấp bắn giết nhau hoài, quên cả vợ con chết đói. Đúng là cả một sự điên khùng! Vậy tôi đề nghị trước sao bây giờ cứ thế. Tôi bỏ, tôi không tra xét, truy cứu kẻ giết con tôi. Hòa là bỏ hết. Tôi có thằng con hiện còn phải bỏ đi xa. Tôi phải thu xếp để đưa nó về, với điều kiện chắc chắn không ai bới móc làm khó. Xong vụ đó ta mới có thể bàn nhiều chuyện làm ăn với nhau để tất cả cùng có miếng ăn. Thực sự tôi chỉ muốn có vậy, có bấy nhiêu đó thôi.

24. – Khá lắm! Mi hiểu tao hơn bất cứ một người nào thật! Mi không có máu Sicily nhưng tao quả đã không uổng công dạy dỗ. Mi Sicily chính cống! Mi nhận xét đúng, giải pháp tao đã có và tao tin mi sẽ hiểu trước khi vở kịch hạ màn. Mi thấy không, bọn chúng phải tin lời tao, tao sẽ giữ đúng y lời nghĩa là hoàn toàn không gây sự. Vấn đề quan trọng là làm sao đưa được Michael về gấp. Mi đặt trọng tâm công tác, hết sức chú ý một việc gì đó. Ráng tìm đủ mọi khía cạnh hợp lý hợp pháp để làm bằng được, tiền bạc không thành vấn đề. Tuyệt đối không thể chấp nhận sơ sót. Mi thử tiếp xúc những tay cừ nhất về hình luật coi? Để tao nói với vài ông tòa quen lớn mi tới gặp riêng họ. Điều cần nhất là phải cảnh giác, chớ để bị lọt vào tròng.

Hagen gật đầu đi ra. Gớm thật, không hiểu Bố-Già có cử người bí mật giám thị chính nó, ngay cả nó nữa không? Có đời nào! Có ý nghĩ vậy là nó đã bậy quá! Điều Hagen biết chắc chắn nhất là trong bộ óc ghê gớm của ổng phải có cả một kế hoạch tinh vi đang dàn sẵn để chờ tất cả những gì phải xảy ra. Một sự sắp xếp lâu dài, một cuộc rút lui “chiến thuật” nhàn nhã. Tất cả đều nhằm vào một ngày nào đó, một ngày nói chuyện phải quấy lần chót và cái một. Có một điểm đen lấp ló chẳng ai biết, chẳng ai nghi. Bố-Già lờ như không, ngay Tom Hagen cũng đâu dám hỏi?

25. Tổ chức Mafia củng cố uy quyền bằng luật omerta nghĩa là làm thinh, câm nín. Dân quê Sicily kín miệng đến nỗi người lạ hỏi đường cũng làm thinh. Trong nội bộ Mafia có tội nào đánh chết bằng tội mật báo Cảnh sát? Dù chỉ đi thưa lính, tố cáo một thằng vừa giết hụt mình hay vừa đánh đập mình có thương tích. Sau cùng luật omerta trở thành một đạo sống của mọi giới. Chồng con bị giết con gái bị hãm hiếp, người đàn bà chính gốc Sicily chẳng bao giờ đi thưa lính, nhờ nhà nước giải quyết.

Vì nhà nước không có quyền đó. Phải là Mafia! Mãi sau này Mafia vẫn hành xử quyền đó, tới một mức độ nào. Ở địa hạt xã hội thì mỗi khi hoạn nạn người dân địa phương vẫn tìm đến Ông Trùm, đói khổ hay thất nghiệp cũng chạy tới Ông Trùm nhờ vả.

Nhưng còn một sự thực mà vị y-sĩ già Taza không nói ra. Michael phải tự tìm hiểu một mình là tổ chức Mafia còn là công cụ bất hợp pháp của bọn có tiền, tay sai cho quyền thế. Nó là cả một cơ cấu sa đọa, một tập thể chống cộng sản, đi ngược lại tự do mà cũng là một bộ máy bóc lột tiền của tất cả nhưng cơ sở nào làm ra tiền.

26. Cùng ngồi ăn một bàn khuya nay, mọi người không thể không quan sát ngầm Michael. Coi, nó hệt như Ông Trùm, giống từ cử chỉ đến lời ăn tiếng nói, giống quá! Mà lạ, nó có hành động gì khác lạ đâu… nó ăn uống chuyện trò thân mật, vui vẻ – nhiều lúc Michael còn phải cố làm ra vẻ thân mật nữa – mà hình như vẫn có một cái gì dễ nể, đáng ngán lắm ở bên trong con người của nó. In hệt Bố-Già ngày nào.

27. Khởi sự họp là Michael báo cáo ngay về kết quả chuyến đi Las Vegas và sự từ chối quyết liệt của Moe Greene. Nhưng nó cho biết tiếp ngay:

– Sẽ có một đề nghị mà chắc chắn đương sự khó lòng từ chối. Vì gia đình Corleone phải xuống làm ăn dưới đó thì thế nào cũng phải có giải pháp đích đáng. Sẽ khởi sự bằng 4 cái lữ quán có sòng bạc… nhưng không phải có thể làm ngay bây giờ mà phải cần một thời gian. Riêng với 2 ông caporegime tôi chỉ xin một điều: Trong vòng một năm tới, xin sát cánh cùng tôi, làm tận tình, không thắc mắc, đừng hỏi tại sao. Chỉ cần đúng một năm thôi, sau đó hai ông toàn quyền tách ra làm ăn riêng, lập cánh riêng. Khỏi nói là làm ăn riêng nhưng mình vẫn là bồ bịch, tôi không hề có ý nghĩ gì khác, không trách oán gì hết. Nhưng cho tới lúc đó, tôi yêu cầu hai ông theo đúng chỉ thị của tôi, nhắm mắt mà thi hành. Sẽ có nhiều vụ thương thuyết để giải quyết bằng được tất cả những vấn đề mà hai ông cho là không sao giải quyết nổi. Chỉ xin kiên nhẫn một chút.

28. Michael kèm theo một cú lắc đầu thật cả quyết trong lúc Hagen ngao ngán cạn nốt ly rượu. Nó đứng dậy ra về nhưng phải trách thằng Michael một phát:

– Michael… mày kể ra tài nghệ cũng xấp xỉ ông già đó. Nhưng còn một điều mày còn phải học chán.

– Điều gì?
– Đó là cách từ chối… mày còn phải học cách lắc đầu!

– Đúng. Tôi sẽ nhớ.

Đưa chân Hagen ra khỏi phòng. Michael quay sang vừa cười vừa hỏi bố:

– Đó, bố dạy con nhiều thứ mà còn thiếu đấy nghe! Mình muốn từ chối thì phải từ chối cách nào cho thiên hạ khỏi mất lòng?

Ông-Trùm thong thả đứng dậy ra ngồi sau buya-rô:

– Đối với người thân yêu, không thể mỗi cái mỗi lắc đầu được. Cùng lắm mới phải từ chối. Đó là một bí quyết. Phải làm sao cho cái lắc đầu của mình trông như gật vậy. Mà tốt nhất là làm sao cho người ta khỏi bắt mình phải lắc đầu… Nhưng bố nói vậy thôi. Bố cổ hủ rồi, mày thuộc thế hệ mới, mày đừng nghe lời bố. Rồi đây mày còn phải đối phó nhiều chuyện.

29. Chắc phải cố gắng lắm lắm, Ông-Trùm mới mở mắt ra nổi để nhìn thằng con lần chót. Khuôn mặt già nua nhăn nhúm, xanh lè vì chứng đau tim trở nặng. Chỉ một cơn là tuyệt vọng. Dường như mùi hương của mảnh đất vườn phả vào mũi, ánh nắng chói chang làm chóa mắt, Ông-Trùm chỉ lẩm bẩm có mỗi một câu “Đời đẹp quá” là đi luôn.

30. Cũng vì bí quyết đó nên Albert Neri hoan hỷ ngồi nhà, cắm cúi chải rõ sạch bồ đồ lính lâu không rớ tới. Chải quần áo xong mới tới dây lưng bao súng. Cái nón kết cũng phải chùi cho láng chỗ vành, rồi mới đến đôi giày da đen thô lỗ. Công việc thật giản dị nhưng Albert để hết tâm trí vô. Vì nó cho là đã chọn đúng người đúng việc. Trên đời này mấy ai tin nó bằng Michael Corleone? Hôm nay nó sắp chứng minh ai tin nó sẽ không thất vọng.

31. – Ông-Trùm Michael…

Rõ ràng Kay bắt gặp một hình ảnh mà nàng không bao giờ quên nổi. Michael đứng cùng đám người nhà… nhưng trông in hệt những pho tượng cổ La-Mã ngày nào. Đúng cung cách của một đấng quân vương toàn quyền sinh sát đang khoan thai chấp nhận sự thần phục, ngưỡng mộ của đám bề tôi. Không phải vậy là gì kìa. Michael đứng chống nạnh, khuôn mặt cao ngạo lạnh lùng hất lên, đứng kiểu chân trước chân sau thật thản nhiên, bề thế. Thần dân của hắn là mấy gã caporegime kia chớ còn gì?

Thốt nhiên, Kay nhận ra tất cả những lời Connie vừa lồng lên rủa xả lúc nãy đều đúng, đúng hết. Nàng thụt lui, đi trở xuống bếp và âm thầm khóc một mình.

Vnwriter