Nhân nào quả ấy: Liều thuốc đắng để nhìn lại chính mình

Thực tế về con người, đời sống xã hội được phơi bày và phân tích một cách thẳng thắn khiến người đọc phải suy ngẫm.

Nhà phê bình Vương Trí Nhàn từng được độc giả biết tới và ấn tượng với cuốn Những chấn thương tâm lý hiện đại. Ông dành hết mối quan tâm của mình để viết về những vấn đề xã hội trong mối quan hệ với con người hiện đại. Mỗi góc cạnh ông đề cập, đều là những góc nhìn mới mẻ dù vấn đề ai cũng có thể biết và bắt gặp, bởi khiến người đọc giật mình, suy ngẫm và học cách tĩnh lặng quan sát, điều chỉnh bản thân mình. Mới đây nhất, Vương Trí Nhàn lại quay lại với độc giả bằng tác phẩm mới nhất của mình là Nhân nào quả ấy.

Vấn đề nhân – quả dường như không còn quá xa lạ với người Việt Nam, vậy tác giả Vương Trí Nhàn đã bàn về nó thế nào? Như một người kể chuyện khéo léo, ông đã tìm hướng tiếp cận những vấn đề vĩ mô bằng những câu hỏi tưởng chừng như rất đơn giản như: Nên đón Tết thế nào? Làm thế nào để chọn một cành mai đẹp? Sống sao cho những ngày vui?

Nhân nào quả ấy, xoáy sâu vào tình hình thực tế, xã hội mà con người đối diện hằng ngày, nhất là qua các phương tiện truyền thông. Một vài năm gần đây, báo chí hằng ngày đưa đầy rẫy những bài vở, tin tức có liên quan đến vấn đề mà ta gọi là tiêu cực xã hội: tham lam vụ lợi, làm việc miễn là có tiền… khiến triết lý thực dụng càng trở nên phổ biến hơn bao giờ hết. Những câu chuyện mất lòng tin sâu sắc từ mê tín dị đoan, hiện tượng tha hóa, tự thấy mình đang xấu đi… Một số người có lương tri vẫn cảm thấy có lỗi nhưng không biết cách nào thay đổi. Dù vậy, nhiệm vụ của báo chí vẫn là đưa những hiện tượng này ra ánh sáng.

Thế nhưng, viết văn có nhiệm vụ khó khăn hơn là lôi cuốn con người vào việc suy nghĩ và lý giải các hiện tượng nói trên, từ chiều sâu của kinh nghiệm lịch sử và văn hóa. Nhân nào quả ấy tập hợp những bài tiểu luận của Vương Trí Nhàn từ báo chí, nêu rõ các vấn đề nhức nhối của xã hội, bên cạnh đó nêu ra nhiều thói hư tật xấu của người Việt. Cách tiếp cận của Vương Trí Nhàn ở chỗ ông không chỉ viết phiếm luận từ góc nhìn lý trí đơn thuần mà còn sử dụng các điển tích lịch sử, các dẫn chứng từ văn học của các nhà văn nổi tiếng để gợi mở vấn đề và đi tìm câu trả lời.

Mỗi câu chuyện trong sách đều gợi mở cho người đọc những vấn đề đáng suy ngẫm, từ cuộc sống gần gũi xung quanh chúng ta, từ những gì diễn ra hằng ngày, mắt thấy tai nghe. Sách cũng giống như liều thuốc đắng nhắc nhở mỗi người tự nhìn lại mình, chỉnh sửa những lối tư duy cũ mòn và định hướng đúng đắn hành động của bản thân.

Đông Phương